Đã từ lâu chúng ta tốn tương đối nhiều thời gian, công sức và giấy bút cho việc trao đổi đề tài: tiêu chí của dịch văn chương là gì? Quan niệm tuy đa dạng nhưng cuộc trao đổi xem ra vẫn chưa đến hồi kết. 3 chữ tín, đạt, nhã được bàn đến nhiều nhất và được nhiều công ty dịch thuật tại hà nội coi là mục tiêu của dich thuat. Người thì nói một bản dịch vừa phải bám sát với bản gốc, vừa phải dễ hiểu, có được nguyên ý của tác giả, vừa phải văn hoa lưu loát, đó chính là tín, đạt, nhã. Người thì nói chỉ cần hai chữ đạt và tín là đủ và “giải tán” chữ nhã, vì chữ nhã là vô nghĩa. Lại có một số người còn hăng hái hơn thế, đề xuất “giải tán” cả hai chữ nhã, đạt và chỉ để lại chữ tín, bởi họ quan niệm, trong dich thuat chỉ cần 1 chữ tín là đủ. Theo số người này, chữ tín bao gồm đầy đủ, nghĩa là chuyển được phần lớn các cái gì mà tác giả làm và người đọc hiểu được ở nguyên bản trong một tiếng nói khác. Riêng tôi thì tôi đề xuất “giải tán” luôn cả 3 chữ đạt, tín, nhã và chỉ cần dùng một chữ tiếng Việt mà vẫn bao hàm toàn bộ, đó là chữ ĐÚNG - mục tiêu của dịch văn chương phải là đúng, tức là dịch đúng, thế thôi. Đúng nghĩa là phải dịch chính xác lời văn và tinh thần của bản gốc. Phải tìm cho được các từ, những thuật ngữ tương ứng trong tiếng Việt để dich thuat cho đúng với nội dung bản gốc. Thực tiễn cho thấy, trên cơ sở tinh thần của câu văn, của văn cảnh trong nguyên bản, bao giờ chúng ta cũng có thể tìm được những thuật ngữ tiếng Việt chuẩn xác nhất để có được câu văn, lời văn đúng với bản gốc. Lắm khi chỉ tìm một từ tiếng Việt cho thật chuẩn xác với nguyên tác thôi mà người dịch thuật phải loay hoay, trằn trọc mất mấy ngày liền, có lúc còn ăn ko ngon, ngủ ko yên. Nghề dịch lắm công phu là như vậy. Trong tiếng Ba Lan, và có lẽ trong nhiều tiếng nói châu Âu khác cũng vậy, từ minister có nghĩa là bộ trưởng và cũng mang nghĩa là thượng thư. Trong 1 tác phẩm văn chương cổ điển mà ta dich thuat minister là bộ trưởng là ko đúng với văn cảnh, dù rằng nghĩa của từ này ko sai. Có các câu văn, lời văn thậm chí đoạn văn chúng ta có thể dễ dàng dịch thuật sang tiếng Việt trung thành trăm phần trăm với bản gốc, chính xác đến từng chữ 1. Đó là khi câu văn, lời văn, hình thức tiếng nói của nguyên bản sở hữu sự đồng điệu và tương đồng với tiếng Việt. Hoặc có các câu văn thuần tuý, hoàn toàn có thể, thậm chí cần phải dịch thuật đúng từng chữ. Chẳng hạn “anh yêu em”, “tôi ăn cơm” thì ngôn ngữ nào cũng nói như vậy thôi, người dịch thuật chỉ việc dịch thuật đúng từng chữ là ổn. Kinh nghiệm cho thấy, trong mỗi một cuốn sách hay tác phẩm văn chương thường có ít nhất 50% lời thoại, câu văn, người dịch có thể dịch y chang. Tuy nhiên có nhiều trường hợp ta lại chẳng thể làm như vậy, nhất là khi gặp những thuật ngữ, các lời văn, các câu văn, những thành ngữ, ngạn ngữ... phản ánh lối sống, phong tục tập quán, cách nói mang bản sắc của 1 vùng, địa phương, miền, 1 bộ tộc, một dân tộc… Đây là các tình huống đòi hỏi người dịch thuật chẳng những phải thành thạo tiếng nói được dịch thuật mà còn phải tinh thông lịch sử, văn hoá, phong tục tập quán và lối sống của dân tộc sử dụng thứ tiếng nói được dịch thuật sang tiếng Việt đó. 1 khi có được như vậy thì người dịch thuật chẳng mấy khó khăn trong việc tìm ra lời văn, câu văn đúng với ý thức nguyên bản. Theo tôi, không có thuật ngữ nào, ko có khái niệm nào lại chẳng thể trình bày đựợc bằng ngôn ngữ khác. Cái tài của người dịch thuật là tìm được những thuật ngữ, những khái niệm tiếng Việt đắc địa, chuẩn xác nhất, đúng nhất. Đúng còn với nghĩa là bản dịch thuật phải giữ được văn phong của tác giả. Đọc bản dịch người đọc cảm nhận được cá tính của tác giả như đọc bản gốc vậy. Mỗi tác giả có phong cách của riêng mình, người dịch phải hành văn trong tiếng Việt sao cho đúng với phong cách đó, giữ cho được phong cách đó. 1 bản dịch làm lệch hoặc làm giảm văn phong của tác giả là một bản dịch thuật ko đạt. Henryk Sienkiewicz là Henryk Sienkiewicz, Boleslaw Prus là Boleslaw Prus, Katarzyna Grochola là Katarzyna Grochola, Slawomir Mrozek là Slawomir Mrozek, không thể lẫn lộn được. Mọi sự “sáng tạo” làm cho méo mó bản gốc là ko thoả mãn tiêu chí đúng nói trên. Vai trò của văn chương dịch đối với đời sống xã hội và văn chương Việt Nam chắc người nào cũng biết. Nền văn học Việt Nam, cụ thể: thơ ca Việt Nam, tiểu thuyết, văn xuôi Việt Nam, nền lý luận phê bình văn chương của Việt nam, những nhà văn, thi sĩ Việt Nam và người dân Việt Nam nói chung được lợi như thế nào từ văn học dịch và dich thuat văn chương thì chắc người nào cũng biết. Xin hãy nghĩ đến, diện mạo của văn chương Việt Nam như thế nào, văn học Việt Nam phát triển, cách tân và hòa nhập ra sao, nếu như không có văn chương dịch thuật. Chính dich thuat văn học đã đem lại cho người đọc Việt Nam những tinh hoa và các giá trị của văn học thế giới. Không có hàng ngũ những người dịch thuật văn học, thì chắc người đọc Việt Nam đã không được thưởng thức những hoa thơm, quả lạ văn học, đang ngày một được cặp nhật, của các nền văn học ở năm châu. Những "hoa thơm quả lạ" này đang chiếm 1 tỷ lệ rất đáng nói tại các kệ sách văn chương ở các nhà sách khắp miền đất nước, trong các thư viện, trường học, thu hút 1 lượng người đọc rất lớn. Đó là điều người nào cũng biết. Và xin lại hãy tưởng tượng, nền văn chương Việt Nam, người đọc Việt Nam sẽ bị hụt hẫng ra sao lúc dịch thuật trì trệ, những người dich thuat văn chương hết mê say, bỏ bê công việc dịch thuật của mình? Hậu quả nhỡn tiền là các tác phẩm văn học của thế giới sẽ ko tới được với người đọc Việt Nam và tiếp theo là các hậu quả khác. Chỉ cần nói ngắn gọn như trên cũng đủ để thấy vai trò của văn chương dịch đối với đời sống xã hội và nền văn học nước nhà quan trọng} như thế nào.
