Hội Bảo vệ lợi quyền người tiêu dùng TP.HCM và Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng nói gì về điều này? "Đừng để người tiêu dùng không có chỗ đặt lòng tin của mình, hay nói cách khác, đừng để họ thấy chới với, không biết đặt lòng tin vào đâu. Nếu người tiêu dùng mất niềm tin đối với nhiều loại sản phẩm, hàng hóa thì nền sản xuất sẽ ra sao đây?" Thông tin về “Mũ bảo hiểm có tem chưa chắc đạt chuẩn” (Tuổi Trẻ 9-5) từ kết quả khảo sát của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) như gáo nước lạnh giội vào những người đang dùng sản phẩm này. Bàn bạc với Tuổi Trẻ, ông NGÔ BÁCH PHONG Chủ tịch Hội Bảo vệ lợi quyền người tiêu dùng TP.HCM nói: Đừng nghĩ chất lượng mũ bảo hiểm (MBH) là chuyện nhỏ. Cũng như hàng trăm ngàn loại sản phẩm khác, đây là vấn đề xã hội rất lớn có thể ảnh hưởng đến an toàn và hạnh phúc của rất nhiều người. Người tiêu dùng khôn cùng thất vọng trước thông báo MBH đã được dán tem hợp chuẩn (CR), tức thị đã được kiểm soát chất lượng trước khi đến tay người tiêu dùng, nhưng chưa chắc bảo vệ được tính mệnh người dùng. Nhiều người cố làm đúng luật: đội MBH khi ngồi trên xe máy để được bảo vệ an toàn thì nay với thông tin đó, té ra sự gắng của nhiều người dân trở thành bất nghĩa. Thất vọng là vì bảo hiểm, tức thị được bảo vệ, được đảm bảo an toàn, nhưng sản phẩm mang chức năng này lại không đủ điều kiện để bảo đảm an toàn cho người sử dụng nó. Người tiêu dùng đang mong muốn phải có giải đáp trung thực từ phía các cơ quan quản lý quốc gia về tình trạng sản phẩm gọi là bảo hiểm thật ra có bảo hiểm được cho người dùng hay không? Ở giác độ tổ chức bảo vệ lợi quyền của người tiêu dùng, hội sẽ hành động ra sao, thưa ông? Chắc chắn phải lên tiếng do đây là một trong những trường hợp đặc trưng nhất để nói rằng quyền lợi của người tiêu dùng bị vi phạm và cũng là dạng vi phạm có hệ thống. Với tôi, MBH thuộc dạng sản phẩm đặc biệt, cũng giống như thực phẩm, dược phẩm…, nói chung là nhóm sản phẩm đụng chạm đến nhu cầu thiết yếu của con người và điều lớn hơn là sinh mạng, an toàn, bảo đảm chất lượng cuộc sống. Những sản phẩm mang sứ mệnh này phải được bảo đảm chất lượng gần như tuyệt đối. Tuy nhiên, trong quá vãng, ở giác độ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng từng xảy ra sự việc có sự dị biệt giữa một số tuyên bố của WHO và các cơ quan quản lý nhà nước VN. Cho nên, quanh vấn đề chất lượng MBH, người tiêu dùng mong muốn cơ quan quản lý nhà nước cần có trả lời chính thức về chất lượng MBH một cách khoa học, có tính pháp lý rõ ràng. Nhưng hiện nay cũng có lập luận cho rằng mỗi người hãy mô tả mình là người tiêu dùng sáng ý, thâm uyên, trước tiên mình phải tự bảo vệ chính mình… Từ trước đến nay bản thân tôi chưa bao giờ nhất trí với cách nói, cách nghĩ suy như vậy. Tôi nhớ qua nhiều sự kiện, thí dụ như vụ thịt heo chứa chất siêu nạc, chất lượng MBH không bảo đảm…, một số quan chức cứ nói mỗi người hãy đóng vai trò là người tiêu dùng thông minh. Tôi cho rằng người tiêu dùng rất sáng dạ vì chưng không ai muốn hại cuộc sống của chính mình và họ tìm cách để cân bằng giữa nhu cầu và khả năng mua sắm. Chỉ có điều đại đa số người nghèo sẽ không có điều kiện để chọn lựa, thậm chí không có quyền chọn lọc một sản phẩm nào đó mà họ tin chắc là an toàn, đảm bảo chất lượng. Ngoài chiếc tem CR cho MBH, nhiều loại sản phẩm khác cũng dán tem như đồ chơi trẻ con, mỹ phẩm, rượu… Nhưng liệu những con tem ấy có thực hành được sứ mệnh bảo chứng cho chất lượng sản phẩm, là hàng thật? Các loại tem được dán lên nhiều sản phẩm đã được sử dụng khá lâu, khoảng 15-20 năm nay. thực tiễn từ đó đến nay ở VN, lòng tin của người tiêu dùng dựa vào những con tem này và được quốc gia bảo chứng. Sẽ là một thất vọng lớn của người tiêu dùng khi nghe tin một trong các con tem này đã chẳng thể hiện đúng sứ mạng của mình. Tất nhiên trong thời gian qua không ít ca cẩm chính một số loại tem cũng bị làm giả. Nhưng hiện người tiêu dùng đang tự hỏi mình có thể tin tưởng vào những con tem ấy không? Chính bởi vậy người tiêu dùng mong muốn cơ quan quốc gia mau chóng trả lời rõ các loại tem chứng nhận bảo đảm chất lượng, tem bảo đảm hàng thật… có làm được vai trò là một trong những chỉ báo sản phẩm bảo đảm chất lượng, đúng là hàng thật. Tôi e sợ thông tin “MBH dán tem hợp chuẩn chưa chắc đảm bảo chất lượng” sẽ làm lòng tin của người tiêu dùng sút giảm, bị tổn hại. Với các sản phẩm khác có con tem dán lên, mang ý nghĩa của một công nhận về đảm bảo chất lượng, có lẽ nhiều người tiêu dùng cũng sẽ hiềm nghi. Vậy lòng tin của người tiêu dùng sẽ đặt vào đâu, tin vào ai… Đây là câu hỏi rất lớn, đòi hỏi các cơ quan quản lý nhà nước phải sớm giải đáp. "Nếu người tiêu dùng cứ tiếp chuyện mua mũ ở hè thì khó đảm bảo chất lượng. Theo quy định hiện, các sản phẩm phải có nhãn mác, nếu mua hàng không có nhãn, không biết ai sản xuất thì chẳng thể bảo đảm" Đại diện Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng cơ quan quản lý quốc gia về chất lượng hàng hóa nói gì về thực tiễn MBH có dán tem vẫn có thể không bảo đảm chất lượng? Bàn thảo với Tuổi Trẻ, ông Trần Văn Vinh tổng cục phó Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng khẳng định cách làm của VN đúng với cách làm của thế giới. Ông Vinh nói: “Dấu hay tem CR theo quy định của Luật tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, Luật chất lượng sản phẩm, hàng hóa thì chỉ là dấu hiệu nhận biết, không có ý nghĩa phân biệt hàng giả, hàng thật. Khi một hàng hóa được (hoặc phải) gắn tem CR có nghĩa là hàng hóa có khả năng gây mất an toàn. Hàng hóa này phải chứng nhận hợp quy và/hoặc ban bố hợp quy mới được phép gắn dấu CR và khi đó mới được phép lưu thông trên thị trường”. Như vậy có nghĩa ta có quy định việc dán tem nhưng chẳng thể kiểm soát được việc tuân sau đó của doanh nghiệp? Tem CR không có mục đích phân biệt giả thật, chỉ là một yếu tố để xác định chất lượng. Các lực lượng thẩm tra thời gian qua khi phát hiện trên thị trường chưa xử lý được đến tận gốc vì nhà sản xuất cho rằng mũ dù có ghi nhãn nhà sản xuất nhưng đó là hàng… nhái mũ của họ. Để giải quyết một phần của vấn đề này, hiện tổng cục đã ủng hộ Hiệp hội Chống hàng giả Hà Nội đề xuất loại tem chống hàng giả, tích hợp cùng tem CR. Đây là biện pháp để truy nguyên đến nhà sản xuất và gắn trách nhiệm của nhà sản xuất với sản phẩm của mình. Tuy nhiên, cái chính vẫn là đạo đức kinh doanh của nhà sản xuất, nếu doanh nghiệp nghiêm chỉnh thì các biện pháp quản lý sẽ đơn giản và hiệu quả hơn nhiều. Theo quy định, sáu tháng cơ quan kiểm nghiệm phải làm lại một lần. Thế nhưng thực tiễn vẫn còn tình trạng mũ kém chất lượng, rõ ràng có nghĩa vụ của cơ quan kiểm nghiệm? Theo Luật chất lượng sản phẩm, hàng hóa, việc đảm bảo chất lượng hàng hóa đầu tiên là bổn phận của doanh nghiệp, sau đó mới đến trách nhiệm của tổ chức chứng thực. Tổ chức chứng thực không tuân quy trình, quy định để đánh giá thì họ phải chịu trách nhiệm trong việc chất lượng của doanh nghiệp.
